ผู้บริหารในฐานะเป็นผู้นำขององค์การจะต้องมีภาระหน้าที่ที่จะต้องสร้างความร่วมมือร่วมใจกันเป็นอย่างดีในการทำงานร่วมกันเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ร่วมกันการบริหารการศึกษาก็เช่นเดียวกันกับการบริหารกิจการอื่นๆ ผู้บริหารสถานศึกษาจะต้องสร้างค
วามร่วมมือร่วมใจในการปฏิบัติงานเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ร่วมกันคือให้ผู้เรียนเป็นคนดี คนเก่ง และมีความสุข ผู้บริหารในฐานะเป็นผู้นำในสถานศึกษา จะต้องสร้างความร่วมมือในการทำงานให้เกิดขึ้นให้ได้ผู้นำคือใคร
ผู้นำ หมายถึง ผู้ที่สามารถชักจูงหรือโน้มน้าวหรือใช้อิทธิพลให้ผู้อื่นหรือผู้ใต้บังคับบัญชาปฏิบัติงานให้สำเร็จตามวัตถุประสงค์ขององค์การ ทั้งนี้โดยต้องอาศัยทักษะสำคัญต่างๆ เช่น การจูงใจ การติดต่อสื่อสาร ความสัมพันธ์กับผู้อื่น และการตัดสินใจ
ภาวะผู้นำหมายถึงอะไร
ภาวะผู้นำเป็นคำที่มีผู้ให้นิยามมากมาย แต่ที่คนส่วนใหญ่เข้าใจตรงกันก็คือ เป็นกระบวนการอิทธิพลทางสังคมที่บุคคลหนึ่งตั้งใจใช้อิทธิพลต่อผู้อื่น เพื่อให้ปฏิบัติกิจกรรมต่าง ๆ ตามที่กำหนด รวมทั้งการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลในองค์การ บทบาทของภาวะผู้นำภาวะผู้นำมีบทบาทที่แบ่งอย่างกว้างๆ ออกเป็น 4 ประการ
ได้แก่ 1.การกำหนดแนวทางหลัก (Pathfinding) 2.การสร้างระบบการทำงานที่มีประสิทธิผล (Aligning)
3.การมอบอำนาจ (Empowering) 4.การสร้างตัวแบบ (Modeling) หัวใจของการเป็นผู้นำคือต้องสร้างความน่าเชื่อถือ เพราะไม่เพียงแต่รู้ว่าจะต้องปฏิบัติหน้าที่อย่างไรเท่านั้น แต่ผู้นำยังต้องมีคุณสมบัติของผู้นำที่ดีด้วย
การพัฒนาภาวะผู้นำ
1. Learn on the job คือ เรียนจากงานที่ทำ 2.Learn from people คือ เรียนจากผู้อื่น
3. Learn from bosses คือ เรียนจากนาย 4. Training and workshop คือ การฝึกอบรมและปฏิบัติการ
ทฤษฎีภาวะผู้นำ
สามารถจัดกลุ่มแนวคิดและทฤษฎีต่างๆ เป็น 3 กลุ่ม คือ
1แนวคิดผู้นำเชิงคุณลักษณะ (Trait 2.แนวคิดผู้นำเชิงพฤติกรรม (Behavioral Approach) 3 .แนวคิดผู้นำเชิงสถานการณ์ (Situational Approach)
คุณลักษณะของผู้นำที่ดี
ผู้นำที่ดีมีลักษณะดังต่อไปนี้
1. เป็นกันเอง เป็นคนใจกว้าง ไม่ถือตัว กล้าได้กล้าเสีย
2. มีความยุติธรรม เป็นคนตรงไปตรงมา เสมอต้นเสมอปลาย มีความเป็นอยู่อย่างง่าย ๆ แต่มีระเบียบวินัย
3. ชี้แนะนำชี้แจง สอนผู้ใต้บังคับบัญชาให้ทำงานให้ดีอยู่เสมอ จ้ำจี้จ้ำไช แต่ไม่จุกจิกจู้จี้ ติเพื่อก่อ สรุปแล้วก็คือ เป็นผู้สอนเก่ง ถ่ายทอดวิธีทำงานเก่งนั่งเอง
4. ไม่แล้งน้ำใจ เป็นคนเห็นอกเห็นใจผู้ใต้บังคับบัญชา ดูแลทุกข์สุขของผู้ใต้บังคับบัญชา
5. เห็นคุณค่าของคน เป็นคนมอบโลกในแง่ดี ในแง่สวยสดงดงาม ควบคุมอารมณ์ของตัวเองได้ดี
6. มีเหตุผลจูงใจ พูดเก่ง มีวาทศิลป์ดี ไม่ถืออำนาจบาดใหญ่ ไม่สั่งการใด ๆ โดยพลการ มักจะประชุมปรึกษาหารือผู้ใต้บังคับบัญชาเสมอ
7. เป็นมีความรับผิดชอบสูง เวลามีปัญหาเกิดขึ้นจะมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา ไม่เป็นคนสร้างปัญญา ปกป้องผู้ใต้บังคับบัญชา ไม่เอาตัวรอดแต่เพียงผู้เดียว
8.มีความสามารถในการทำงานเป็นทีมสูง มีศิลปะในการจูงใจให้คนทำงานสูง
ผู้นำที่ไม่ดี
ผู้นำที่ไม่ดี มีลักษะดังนี้
1. เป็นคนศักดินา หมายถึง เป็นคนเจ้าระเบียบ เจ้ายศ เจ้าอย่าง มีพิธีรีตองมากจนน่าเบื่อ น่ารำคาญ จะไปไหนมาไนมีลูกน้องห้อมล้อม ล้อมหน้าล้อมหลัง เป็นการเสริมสร้างบารมีของตนเอง
2. เป็นไดในเสาเต่าล้านปี หมายถึง เป็นผู้มีความคิดล้าสมัย ดูแล้วน่าเวทนา สงสารมากกว่าน่าหนักใจ
3. เป็นคนไม่มีเหตุผล คือ ถือความคิดของตัวเองเป็นใหญ่ว่าถูกต้องเมาะสม ไม่ฟังความคิดเห็นของคนอื่น เข้าทำนองว่า นโยบายย่อมอยู่เหนือเหตุผล
4. เป็นคนจู้จี้จุกจิก คือ เป็นคนชอบบ่น ชอบด่า ทั้งต่อหน้าและลับหลังอย่างไร้เหตุผล อะไรผิดอะไรถูก ขอให้ได้บ่นไว้ก่อนเป็นดี
5. เป็นคนไม่แน่นอน คือ โลเล เปลี่ยนใจง่าย วันนี้เอาอย่างหนึ่ง พรุ่งนี้เป็นอีกอย่างหนึ่ง เป็นไม้หลักปักเลน
6. เป็นคนมองโลกในแง่ร้าย คือ ไม่ไว้ใจใครทั้งนั้น ไม่เชื่อฝีมือใคร หวงงานหวงอำนาจ ทำงานคนเดียว เข้าทำนองว่าข้ามาคนเดียว
7. เป็นคนผูกใจพยาบาท คือ ไม่ยอมแพ้ใคร ถ้าผู้ใต้บังคับบัญชาโต้แย้งหรือทำอะไรให้ไม่พอใจ จะหาทางแกล้ง ไม่ว่าจะเป็นทางตรงหรือทางอ้อม
8. เป็นคนเอาแต่สิ่งของดี ๆ คือ ชอบของกำนัล ขอบรับสินบาดคาดสินบน ใครให้เข้าให้ของจะบริการและดูแลเอาใจใส่ช่วยเหลือเป็นพิเศษ
9. ไม่มีใครเก่งเกิน คือเป็นผู้นำหรือผู้บังคับบัญชาที่หลงตัวเอง คือว่าตัวเองเก่งกว่าคนอื่น วิเศษกว่าคนอื่น ถ้าผู้นำคนใดมีลักษณะทั้ง 9 ประการที่กล่าวมานี้ อนาคตของท่านจะมืดมน ลูกต้องของท่านที่ล้อมหน้าล้อมหลัง ในขณะนี้เชื่อถือไม่ได้แม้แต่คนเดียว
คำถาม-คำตอบ
เรื่อง ภาวะผู้นำในการบริหารการศึกษา
1) นักศึกษาให้ความหมาย ผู้นำ ผู้บริหาร เหมือนหรือต่างกันอย่างไร
ตอบ แตกต่างกันคือ ผู้นำได้มาจากการยอมรับ หรือการคัดเลือกจากสมาชิกในองค์กร แต่ผู้บริหารได้โดยการแต่งตั้ง และอยู่ภายใต้กฎหมาย
2)นักศึกษาสรุปบทบาทและภาระหน้าที่ของผู้นำ
ตอบ 2.1. การชี้ขาด เมื่อมีปัญหาหรือความขัดแย้งเกิดขึ้น จะต้องเป็นผู้ชี้ขาด
2.2. การเสนอแนะ หาโอกาสเสนอแนะผู้ใต้บังคับบัญชา โดยหลีกเลี่ยงการใช้คำสั่ง เพื่อรักษาการมีส่วนร่วมเอาไว้
2.3. การให้เป้าหมาย เป้าหมายขององค์การไม่ได้เป็นไปอย่างอัตโนมัติ แต่จะถูกกำหนดโดยที่ผู้นำกับเพื่อนสมาชิกทุกนในองค์การนั้น
2.4. การกระตุ้น ผู้นำจะต้องเป็นผู้กระตุ้นให้บุคลากรทุกคนในองค์การปฏิบัติงานอย่างเต็มความสามารถ และขณะเดียวกันก็สร้างขวัญและกำลังใจในกรปฏิบัติงานด้วย
2.5. การให้ความมั่นคงด้านการรักษาเจตคติในทางที่ดี และมองโลกในแง่ดีไว้เมื่อเผชิญกับปัญหา
2.6. การเป็นตัวแทน ผู้นำจะเป็นสัญลักษณ์ของกลุ่มในองค์การ การประพฤติปฏิบัติตัวจะต้องระมัดระวัง เพราะจะมีผลกระทบไปถึงกลุ่มบุคคลในองค์การนั้น
2.7. การดลใจ ผู้นำจะต้องให้ทุกคนภายในองค์การเห็นคุณค่าและความสำคัญของงาน และให้บริสุทธิ์ใจ
3)นักศึกษาจะมีวิธีการพัฒาภาวะผู้นำของนักศึกษาได้อย่างไร
ตอบ 3.1. Learn on the job คือ เรียนจากงานที่ทำ
3.2. Learn from people คือ เรียนจากผู้อื่น
3.3. Training and workshop คือ การฝึกอบรมและปฏิบัติการ
4) นักศึกษากล่าวถึงภาวะผู้นำสมัยใหม่จะต้องมีวิธีคิดอย่างไร
ตอบ คิดแบบแลกเปลี่ยนและแบบเปลี่ยนแปลง ผู้นำแบบแลกเปลี่ยน คือ ผู้นำแบบเดิมที่ใช้การแลกเปลี่ยนโดยรางวัลต่างๆ เป็นเครื่องมือในการชักจูงให้ผู้บังคับบัญชาปฏิบัติงานให้ได้ตามเป้าหมายที่ต้องการ ซึ่งต่างฝ่ายต่างก็ได้รับผลประโยชน์ที่แลกเปลี่ยนกัน ส่วนผู้นำแบบเปลี่ยนแปลงนั้น จะใช้ความสามารถเปลี่ยนความเชื่อ ทัศนคติของสมาชิก เพื่อให้สมาชิกทำงานได้บรรลุเหนือกว่าเป้าหมายที่ต้องการ โดยผู้นำจะถ่ายทอดความคิด ประสบการณ์ และกระตุ้นทางด้านความคิดต่างๆให้แก่สมาชิกอย่างต่อเนื่องและเป็นระบบ
5)นักศึกษาคิดว่า ประสิทธิภาพของภาวะผู้นำที่ดีควรทำอย่างไร
ตอบ ผู้นำที่ดีมีลักษณะดังต่อไปนี้
1.มีความยุติธรรม เป็นคนตรงไปตรงมา เสมอต้นเสมอปลาย
2.เป็นกันเอง เป็นคนใจกว้าง ไม่ถือตัว กล้าได้กล้าเสีย
3. ชี้แนะนำชี้แจง สอนผู้ใต้บังคับบัญชาให้ทำงานให้ดีอยู่เสมอ จ้ำจี้จ้ำไช แต่ไม่จุกจิกจู้จี้ ติเพื่อก่อ สรุปแล้วก็คือ เป็นผู้สอนเก่ง ถ่ายทอดวิธีทำงานเก่งนั่งเอง
4.ไม่แล้งน้ำใจ เป็นคนเห็นอกเห็นใจผู้ใต้บังคับบัญชา ดูแลทุกข์สุขของผู้ใต้บังคับบัญชา
5.เห็นคุณค่าของคน เป็นคนมอบโลกในแง่ดี ในแง่สวยสดงดงาม ควบคุมอารมณ์ของตัวเองได้ดี
6.มีเหตุผลจูงใจ พูดเก่ง มีวาทศิลป์ดี ไม่ถืออำนาจบาดใหญ่ ไม่สั่งการใด ๆ โดยพลการ มักจะประชุมปรึกษาหารือผู้ใต้บังคับบัญชาเสมอ
7.ไม่พยาบาทโกรธง่าย เป็นคนมองโลกในแง่ดี รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา เข้าใจคนอื่นยิ้มแย้มแจ่มใสอยู่เสมอ
8.ไม่โทษผู้ใต้บังคับบัญชา เป็นมีความรับผิดชอบสูง เวลามีปัญหาเกิดขึ้นจะมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา ไม่เป็นคนสร้างปัญญา ปกป้องผู้ใต้บังคับบัญชา ไม่เอาตัวรอดแต่เพียงผู้เดียว
9.มีความสามารถในการทำงานเป็นทีมสูง มีศิลปะในการจูงใจให้คนทำงานสูง มีระเบียบวินัยที่กล่าวมาทั้ง 9 ประการนี้ ผู้ที่ต้องการเป็นผู้นำที่ดีหรือหัวหน้าที่ดี ผู้บังคับบัญชาที่ดีหรือแม้แต่ผู้บริหารที่ดีจะต้องประพฤติปฏิบัติ
